دقیقاً بیست سال پیش در آبان ماه سال ۱۳۷۶ بود که طی یک مأموریت از طرف سازمان جهاد کشاورزی جنوب استان کرمان جهت بازدید و ردیابی بیماری جاروی جادوگر درختان لیمو در استان سیستان و بلوچستان بخصوص حوزه ایرانشهر و رودخانه سرباز به آن استان اعزام شدیم. رئیس وقت سازمان جهاد کشاورزی استان مذکور هماهنگی و دستورات لازم را جهت بازدید صادر کردند. در ادامه مأموریت، روز دوم وارد منطقه ایرانشهر شده و از باغات مرکبات حاشیه رودخانه سرباز، نیک شهر و قصرقند بازدید کردیم. متأسفانه در همان ابتدا مشخص شد که عامل بیماری جاروی جادوگر مرکبات که تا آن تاریخ از ایران گزارش نشده بود و یک بیماری قرنطینه‌ای خارجی محسوب می‌شد، وارد کشور شده و در حال گسترش است.
داستان ورود و گسترش بیماری جاروی جادوگر لیمو در جنوب شرق کشور
به قلم دکتر ذبیح‌الله اعظمی، عضو هیات علمی بخش گیاهپزشکی دانشکده کشاورزی، دانشگاه جیرفت
مطلب فوق در روزنامه وزین کاغذ وطن منتشر شده است
دقیقاً بیست سال پیش در آبان ماه سال ۱۳۷۶ بود که طی یک مأموریت از طرف سازمان جهاد کشاورزی جنوب استان کرمان جهت بازدید و ردیابی بیماری جاروی جادوگر درختان لیمو در استان سیستان و بلوچستان بخصوص حوزه ایرانشهر و رودخانه سرباز به آن استان اعزام شدیم. رئیس وقت سازمان جهاد کشاورزی استان مذکور هماهنگی و دستورات لازم را جهت بازدید صادر کردند. در ادامه مأموریت، روز دوم وارد منطقه ایرانشهر شده و از باغات مرکبات حاشیه رودخانه سرباز، نیک شهر و قصرقند بازدید کردیم. متأسفانه در همان ابتدا مشخص شد که عامل بیماری جاروی جادوگر مرکبات که تا آن تاریخ از ایران گزارش نشده بود و یک بیماری قرنطینه‌ای خارجی محسوب می‌شد، وارد کشور شده و در حال گسترش است. این در حقیقت یک کابوس برای جامعه کشاورزی کشور به‌ویژه باغداران مرکبات و تولیدکنندگان لیمو در جنوب و جنوب شرق کشور بود که متأسفانه درنهایت هم شد. درختان لیمو از آلودگی کم تا شدید و خشک شدن درختان به چشم می‌خورد. علائم به‌صورت کوچک شدن برگ‌ها و کاهش فاصله میان گره‌ها و درنهایت منظره جارویی شدن بخشی از درخت ظاهر می‌شود (تصویر الف۱). اما در حالت شدید سرشاخه‌ها خشک و برگ‌ها روی درخت بدون ریزش باقی می‌مانند (تصویر ۱ ب). دران بازدید ما درختان کهن‌سال لیموی بیمار که خشک‌شده بودند را هم در باغات مشاهده کردیم و لذا با عنایت به اینکه این بیماری دارای دوره کمون بدون علائم نیز هست و در ادامه آلودگی یک تا سه سال بعد درخت را کامل نابود می‌کند نشان می‌دهد که حداقل چند سال قبل از سال ۱۳۷۶ وارد کشور و منطقه شده است و متولیان بخش کشاورزی از وجودان خبر نداشتند. شایان‌ذکر است که، عامل بیماری یک نوع فیتوپلاسما (Candidatus Phytoplasma aurantifolia) است که به آوندهای آبکش درخت حمله می‌کند.
اما در آن زمان علائم را روی سایر ارقام و گونه‌های مرکبات مثل پرتقال، نارنگی و گریپ‌فروت در حوزه باغات ایرانشهر مشاهده نکردیم که خود خبر خوبی بود. گزارش آلودگی باغات لیمو، سابقه بیماری و راه‌های مقدماتی مقابله با بیماری جاروی جادوگر لیمو را به اطلاع کارشناسان و رئیس وقت سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان رساندیم. به ایشان گفتیم که این بیماری اولین بار در دهه ۱۹۷۰ میلادی از کشور عمان در حاشیه خلیج‌فارس گزارش‌شده است. گفتیم که این بیماری با نهال آلوده، پیوندک، گیاه انگل سس و مهم‌تر از همه نوعی زنجرک منتقل می‌شود که با توجه به قرنطینه‌ای بودن این بیماری برای کشورمان قطعاً با یکی از راه‌های مذکور وارد کشور شده است. حتی با عنایت به موضوع اگروتروریسم می‌تواند عامل بیماری توسط دشمنان ازجمله وهابی‌ها و طالبان، از طریق پاکستان وارد منطقه شده باشد، بخصوص رهاسازی و انتشار زنجرک‌های آلوده ناقل بیماری جاروک در باغات منطقه مرزی سیستان و بلوچستان کار مشکلی نبوده است. در پایان سفر گزارشی از روند آلودگی باغات لیمو در استان هم‌جوار به سازمان جهاد کشاورزی جیرفت نیز ارائه شد. اما متأسفانه هم‌اکنون باغات لیمو در استان‌های سیستان و بلوچستان، کرمان و هرمزگان به‌شدت آلوده‌شده‌اند و به‌ویژه باغات لیمو در شهرستان رودان که از مناطق مهم تولید لیمو در کشور هست درخطر نابودی است. اما در جنوب استان کرمان ازجمله منطقه جیرفت تقریباً نسل درختان لیمو معمولی رو به نابودی کامل است. در همین راستا خبر ناگوار دیگر اینکه، در سال‌های اخیر این‌جانب این بیماری را روی گریپ‌فروت، پرتقال، نارنگی و بکرایی در منطقه رودان و جیرفت مشاهده نمودم که بازهم یک کابوس برای باغات مرکبات جنوب می‌باشد.
در ادامه راهکارهای لازم جهت پیشگیری و مهار این بیماری را به آن‌ها ارائه دادیم ازجمله: الف) شناسایی و قطع درختان آلوده و سوزاندن آن‌ها و در مقابل پرداخت خسارت به باغداران ب) برقراری قرنطینه داخلی استان به استان ج) استفاده از نهال و پیوندک سالم د) مبارزه با زنجرک ناقل عامل بیماری ه) استفاده از ارقام مقاوم و متحمل مانند لیمو لیسبون، رقم پرشن لایم بجای لیموی معمولی که بسیار حساس است. اما گفته می‌شود که اخیراً در جریان مطالعات بیشتر روی این بیماری، گونه‌ای از لیموترش مقاوم به بیماری مذکور شناسایی‌شده است. لازم به یادآوری است که رقم پرشن لایم نسبت به گرمای شدید و همچنین عارضه سر خشکیدگی مرکبات حساس است. همچنین آموزش باغداران و کشاورزان جهت آشنایی و نحوه پیشگیری از این بیماری ضروری است. با عنایت به اینکه گیاه زینتی پروانش (پریوش) از دیگر میزبان‌های این بیماری است و اغلب بدون نشان دادن علائم هم هست، شهرداری, ادارات و همشهریان گرامی (بخصوص کسانی که در حیاط خانه خود درخت مرکبات دارند) از کاشت آن به‌عنوان زینتی در شهر و حیاط خانه جدا خودداری کنند.
دریافت فایل مقاله: داستان ورود و گسترش بیماری جاروی جادوگر لیمو در جنوب شرق کشور
نظرات